Program
Bogdan Kryvopust
Kołomyjki
Iannis Xenakis
A l’île de Gorée
Karol Szymanowski
Mazurki
Kaija Saariaho
Solar

Dyrygent
Szymon Bywalec

Wykonawcy
Orkiestra Muzyki Nowej
Gośka Isphording

Korvat auki, czyli… otwórz uszy! To nazwa stowarzyszenia artystycznego dbającego o upowszechnienie muzyki współczesnej w Finlandii. Jedną z jego założycielek była Kaija Saariaho – jej kompozycja Solar wybrzmi jako gwiezdny powidok zakończonego już Festiwalu Katowice Kultura Natura, który w tym roku odbywał się pod hasłem „Muzyka sfer”. W Solar fińska kompozytorka wykorzystuje idee wszechobecnej struktury harmonicznej, która przetwarzając materiał dźwiękowy, powraca uparcie do pierwotnej formy posiadającej – na wzór grawitacji – swój dźwiękowy punkt centralny: Słońce. O istotnym dla kompozytorki motywie światła przenikającego jej partytury świadczą nie tylko określenia wykonawcze, np. lumineux, translucide, brillant, eclatant, clair, ale również sama faktura orkiestrowa, którą Saariaho opisuje następująco: „Czasem myślę o orkiestrze w kategoriach świetlistości. Kiedy myślę o pewnych orkiestracjach, skojarzenia ze światłem przychodzą mi do głowy spontanicznie”. Zachowanie światła i jego promieni załamujących się w odmienny sposób na różnych płaszczyznach czy fakturach stanowi bezpośrednią inspirację kompozytorki dla kształtowania jakości dźwięków. W wywiadzie udzielonym Clémentowi Mao-Takacsowi Saariaho przyznała, że szacunek wobec światła jest nieodłącznym elementem dziedzictwa kulturowego Finlandii i wynika z jego oddziaływania na przyrodę, której Finowie nadają niemal sakralne znaczenie.
Realizację postulatów stowarzyszenia Korvat auki niewątpliwie realizuje Orkiestra Muzyki Nowej, która specjalizuje się w wykonawstwie i propagowaniu muzyki współczesnej. Aleksander Lasoń, założyciel orkiestry, to wybitny kompozytor, dyrygent i pedagog, nauczyciel m.in. Bogdana Krywopusta, ukraińskiego kompozytora związanego z Polską. Jego Kołomyjki to utwór inspirowany folklorem zachodniej Ukrainy i ziem Podhala, pokazujący wspólne korzenie obu kultur. Syntezę tę możemy również odnaleźć w twórczości Karola Szymanowskiego, urodzonego w ukraińskiej Tymoszówce, który wypracował indywidualny styl przesiąknięty folklorem podhalańskim i kurpiowskim. Szymanowski świadomie nawiązuje do twórczości Fryderyka Chopina, sięgając po formę historycznego mazurka.
Natomiast L’île de Gorée należy dziś do żelaznego repertuaru muzyki klawesynowej. Utwór został napisany przez Iannisa Xenakisa, jednego z najbardziej oryginalnych i znaczących kompozytorów XX wieku, dla Elżbiety Chojnackiej, należącej do najsłynniejszych w XX wieku wirtuozów klawesynu. Powstał w 1986 roku, lecz dziś zdaje się być równie, o ile nie bardziej aktualny niż wtedy. Był bowiem według słów samego Xenakisa: „hołdem dla czarnych bohaterów i ofiar apartheidu w Afryce Południowej, ostatnim bastionie histerycznego rasizmu”, ale i wszystkim tym, „którzy siłą zostali zabrani ze swoich ziem w przerażającą niewolę”. Polska dziennikarka Monika Żyła odwiedziła przed dwoma laty Senegal i wyspę Gorée, podróżując śladami muzyki Xenakisa. Doświadczenia udokumentowała w trzech odcinkach podcastu „333for33”, w których badała powiązania między dziełem Xenakisa a historią, miejscem, a nawet dźwiękami, które go zainspirowały. Mówi w nich: „Tytuły kompozycji mają moc dyskursywną i narracyjną, która może wpływać na to, jak je interpretujemy i słuchamy, nawet jeśli kompozytorzy unikają takiego odczytywania utworów”.
[Bogusława Krzemień, Alexandra Kozowicz]
Czas trwania koncertu: ok. 80 minut